Hoewel belangrijke ontwikkelingen in de moderne pedagogie plaatsvonden in de 20e eeuw, kunnen de wortels van de onderwijshervormingen van de laatste decennia worden gevonden in de leer van bijvoorbeeld J.A. Comenius en J.J. Vis.
De eerste onderwijsinstelling met een speciale stijl van benadering van kinderen werd in 1908 in Rome geopend door de Italiaanse arts, psycholoog en pedagoog Maria Montessori. Haar werk en ideeën werden gevolgd door Sigmund Freud, Rudolf Steiner, John Dewey, Helen Parkhurst en vele andere filosofen.
Vergeleken met conservatief onderwijs biedt alternatief onderwijs een meer persoonlijke benadering, kleine groepen leerlingen, samenwerking in groepen, integratie van vakken, mondelinge toetsing, onafhankelijke besluitvorming door leerlingen, gepersonaliseerde omgeving, rekening houden met ontwikkelingskenmerken, ouderbetrokkenheid bij het leren, creativiteit, relaties tussen leraar en sociale omgeving, verantwoordelijkheid en zelfconceptie van leerlingen. relaties, verantwoordelijkheid en zelfconcept van leerlingen, en motivatie.
Zogenaamde vrije scholen zijn momenteel het meest wijdverspreid in Tsjechië. Valdorf biedt een programma dat zich richt op holistische ontwikkeling, kunst en de individualiteit van de leerling. Daarentegen worden ze gekenmerkt door de afwezigheid van klassieke klassenindeling en schoolboeken. Montessoriprincipes zijn geen straf, gelijkheid met de leraar en het kind kiest de activiteiten. Bos- en natuurkleuterscholen zijn ook in opkomst. Al deze scholen volgen een curriculumkader en passen speciale vormen van pedagogische concepten toe, die hoge eisen stellen aan leerkrachten en ouders. Tegenwoordig worden alternatieve programma\’s gebruikt in meer dan 50 basisscholen en twee keer zoveel kleuterscholen, voornamelijk in Praag
.
De eerste Scio School werd in 2015 opgericht door Scio. Deze niet door de staat gerunde basisschool wordt geleid door het motto \’verandering is een permanente toestand\’. Het systeem is gebaseerd op leerkrachtbegeleiders die leerkrachten vervangen, projectgebaseerd leren, het indelen van leerlingen in sporen op basis van bekwaamheid en interesse, het stemmen over regels en persoonlijke gesprekken. De afwezigheid van cijfers en toetsen is ook hier van kracht. Er zijn momenteel 10 wetenschapsscholen in het land.
De Britse film Summerhill, geproduceerd door John East in 2008, gaat ook over schoolhervorming. De film is controversieel omdat het een van de eerste kostscholen toont die het traditionele onderwijs op een andere manier benaderde.
